Nauka czytania to jedna z podstawowych umiejętności, którą muszą opanować uczniowie, aby móc efektywnie realizować obowiązek szkolny i osiągać sukcesy edukacyjne. To oczywiste, że wszystkim rodzicom bardzo na tym zależy. Warto wiedzieć, że na powodzenie w zakresie opanowania umiejętności czytania niewątpliwie ma wpływ zarówno analizator wzrokowy, jak i słuchowy. Ważne jest zatem nie tylko, jak nasza pociecha widzi, ale także jak słyszy. Specyficzne trudności w nauce czytania często są spowodowane dysfunkcjami w sferze percepcji słuchowej.

Pod terminem „percepcji słuchowej” kryje się  sprawność w odbiorze dźwięków, ich rozpoznawaniu i różnicowaniu. Zaburzeniom w tym obszarze często towarzyszy słabsza pamięć słuchowa, czyli zdolność do utrwalania i przypominania sobie informacji dźwiękowej. Należy dodać, że opisywane przeze mnie zagadnienie nie jest uwarunkowane niedosłuchem, ale zaburzeniami analizy i syntezy dźwięków mowy. Wynikają one z nieprawidłowego funkcjonowania odpowiednich okolic mózgu, głównie w lewej półkuli, gdzie zlokalizowany jest ośrodek korowy słuchowy. Oznacza, to, że nawet jeśli sprawność narządu słuchu naszego dziecka nie budzi zastrzeżeń, może mieć ono trudności z prawidłową identyfikacją bodźców słuchowych i ich różnicowaniem.

Najczęściej, rodzice zauważają ten problem, gdy dziecko rozpoczyna naukę szkolną. Symptomy, które można wówczas zaobserwować mogą być następujące:

- wada wymowy – nieprawidłowa realizacja głosek;

- przekręcanie przez dziecko wyrazów;

- trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów;

- używanie sformułowań błędnych pod względem gramatycznym;

- mylenie wyrazów podobnych pod względem brzmienia (kosa – koza, wąż – wąs)

- trudności w łączeniu głosek w całość wyrazową (p-i-ł-k-a à piłka)

- nieprawidłowe odczytywanie wyrazów;

- trudności w rozumieniu dłuższych wypowiedzi słownych;

- problemy w pamięciowym uczeniu się (wierszyki, dni tygodnia)

- trudności z podziałem wyrazu na głoski lub sylaby.

Wymienione powyżej problemy, z którymi może mierzyć się Państwa dziecko, mają jedynie charakter przykładowy. W rzeczywistości, symptomów, które świadczą o zaburzonej percepcji słuchowej jest dużo więcej. Niemniej, warto sobie uświadomić, że percepcja słuchowa w dużej mierze warunkuje powodzenie szkolne Waszych pociech. Należy więc bardzo systematycznie stymulować jej rozwój. Poniżej przedstawiam przykładowe ćwiczenia, których wykonywanie pomoże wspierać rozwój funkcji słuchowej dziecka i z pewnością ułatwi naukę czytania.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE PERCEPCJĘ SŁUCHOWĄ

1. Wymyślanie słów na określoną głoskę.
2. Podział wyrazów na sylaby i na głoski.
3. Rozpoznawanie głosek na początku i na końcu wyrazu.
4. Wystukiwanie rytmu według zaprezentowanego wzoru.
5. Rozpoznawanie różnych instrumentów lub innych odgłosów z życia codziennego (przyroda, sprzęty domowe).
6. Tworzenie wyrazów zaczynających się określoną sylabą lub literą.
7. Wyodrębnianie słów na początku i na końcu zdania.
8. Powtarzanie ciągu wyrazów.
9. Słuchowe wyróżnianie wyrazów ukrytych w wyrazach (deSER, kapUSTA, buRAK).
10. Łączenie głosek w słowa oraz rozkładanie słów na głoski (Na początku podajemy krótkie słowa: kot, dom, mama, tata. Dopiero w trakcie kolejnych ćwiczeń wprowadzamy dłuższe wyrazy: kotek, miska, worek itd.)

Jeśli Państwa praca z dzieckiem będzie systematyczna, na pozytywne efekty z pewnością nie trzeba będzie długo czekać.

Opracowała: mgr Katarzyna Skrzyszowska

Utrwalanie prawidłowej wymowy głosek w mowie spontanicznej to ostatni, ale zarazem najdłuższy, etap terapii logopedycznej. W wielu przypadkach właśnie na tym etapie wymowa dziecka nie budzi już większych zastrzeżeń podczas jego bezpośredniej pracy z logopedą. Zna ono wzorce wymowy, rozumie, czego wymaga od niego terapeuta i mocniej koncentruje się na swoich wypowiedziach. Sytuacja ta może jednak ulegać gwałtownej zmianie po opuszczeniu gabinetu logopedycznego. W swoim naturalnym środowisku, wśród rówieśników czy w domu mowa dziecka znów powraca na złe tory.

Jak temu zaradzić?

1. Wykonuj w domu zalecenia logopedy.  Pracuj nad utrwalaniem prawidłowych wzorców wymowy. Ćwicz z dzieckiem krótko, ale regularnie – nawet 5 minut codziennej pracy da lepsze efekty niż godzina powtarzania tuż przed spotkaniem z logopedą.
   
   
2. Wyrabiaj nawyk. Niech codzienne ćwiczenia będą tak naturalne, jak mycie rąk przed posiłkiem czy codzienna kąpiel.
   
   
3. Wyznacz miejsce, w którym dziecko stara się mówić poprawnie. Może to być salon lub kuchnia. Wspólnie ustalcie, że właśnie w tym miejscu rodzic ma prawo do poprawiania wymowy dziecka. Dzięki temu, unikniemy zniechęcenia naszej pociechy do mówienia poprzez poprawianie na każdym kroku.
   
   
4. Wykorzystuj codzienne sytuacje. Jeśli np. utrwalacie ze swoją pociechą prawidłową wymowę głoski „sz”, zorganizuj konkurs, kto podczas robienia zakupów dostrzeże więcej produktów, zawierających tę głoskę w swojej nazwie.
   
   
5. Chwal, dostrzegaj postępy, jakie dokonuje dziecko. Każdy lubi być chwalony.

Drogi Rodzicu!

Z pewnością zależy Ci, by Twoje dziecko jak najszybciej opanowało poprawną wymowę. Poza terapią logopedyczną prowadzoną na terenie szkoły, ważna jest praca w domu. Warto poświęcić klika minut dziennie na wspólną naukę w formie zabawy, czyli połączenie przyjemnego z pożytecznym.

Propozycje ćwiczeń, regularnie wykonywane, pomogą dziecku szybciej uporać się z trudnościami w prawidłowej wymowie głosek. Najlepiej wykonywać je z dzieckiem przed lustrem, aby mogło obserwować poprawność ruchów artykulacyjnych.

SYSTEMATYCZNA GIMNASTYKA BUZI I JĘZYKA, A PROBLEM Z WYMOWĄ GŁOSEK SZYBKO ZNIKA!

- Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, które ułatwią dziecku wymowę głosek SZ, Z, CZ, DŻ.

- Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, które ułatwią dziecku wymowę głoski R.

- Ćwiczenia usprawniające narządy mowy, które pomogą dziecku uporać się z międzyzębową realizacją głosek S, Z, C, DZ.

- Ćwiczenia artykulacyjne ułatwiające korektę wymowy głosek ciszących Ś, Ć, Ź, DŹ

1. Diagnoza logopedyczna w szkole:

• Rozpoznanie wad wymowy oraz niedojrzałych form mowy
  
  
• Badanie rozumienia mowy
  
  
• Badanie orientacyjne ostrości słuchu
  
  
• Badanie słuchu fonemowego
  
  
• Badanie motoryki narządów mowy
  
  
• Badanie motoryki manualnej
  
  
• Badanie lateralizacji
  
  
• Badanie kinestezji narządów mowy
  
  
• Badanie budowy narządów mowy
  
  
• Badanie świadomości językowej
  
  
  

2. Ocena poziomu rozwoju mowy w stosunku do normy wiekowej.

3. Udzielenie porad w zakresie pomocy dzieciom z zaburzeniami rozwoju mowy.

4. Terapia logopedyczna - korygowanie wad mowy:

• Sygmatyzm (nieprawidłowa wymowa szeregu głosek: sz-ż-cz-dż-, s-z-c-dz, ś-ź-ć-dź)
  
  
• Rotacyzm (nieprawidłowa realizacja głoski r)
  
  
• Mowa bezdźwięczna (wymawianie głosek dźwięcznych np. b, d, g bezdźwięcznie: p, t ,k)
  
  
• Inne zaburzenia artykulacji
  
  
• Jąkanie
  
  
• Opóźniony rozwój mowy
  
  
• Zaburzenia słuchu
  
  

5. Zapobieganie trudnościom w czytaniu i pisaniu, które wynikają z wad wymowy.