W dniu 2 listopada uczniowie klas 6b i 6c w ramach ogólnopolskiego projektu „Poznaj Polskę” wybrali się na wycieczkę trzydniową do Torunia. Po drodze do miasta pierników odwiedzili Rezerwat Archeologiczny w Biskupinie. Jest on jednym z największych w Europie. Dzięki swojej wyjątkowej wartości dla dziedzictwa kulturowego Polski został uznany za Pomnik Historii. Obejmuje on obszar około 38 ha z licznymi śladami dawnego osadnictwa, od epoki kamienia po wczesne średniowiecze. Najsłynniejsze jest stanowisko na półwyspie Jeziora Biskupińskiego z pozostałościami osady obronnej z przełomu epok brązu i żelaza – niezwykle istotne dla tzw. „archeologii mokrej” zajmującej się stanowiskami bagiennymi i torfowymi. Jego odkrycie znalazło się w gronie 100 najważniejszych archeologicznych odkryć XX wieku. Uczniowie mieli okazję zobaczyć rekonstrukcje:
- obozowiska łowców i zbieraczy (wizualizacja),
- osady pierwszych rolników,
- osady obronnej na półwyspie,
- grobów skrzynkowych,
- wioski piastowskiej,
oraz Chatę Pałucką – obiekt etnograficzny, wpisany do rejestru zabytków.
Kolejnym przystankiem wycieczki było Muzeum Kolejki Wąskotorowej w Wenecji. Muzeum otwarto w 1972 r. jako oddział Muzeum Ziemi Pałuckiej w Żninie. Jest ono zaaranżowane jako węzeł kolejowy ze stojącymi na torach lokomotywami, różnego rodzaju wagonami i sprzętem kolejowym. W budynku stacji znajduje się ekspozycja nawiązująca wystrojem do dawnego dworca kolejowego. Jest to obecnie największy w Europie skansen kolei o rozstawie szyn 600 mm. Największą atrakcją muzeum są lokomotywy, z których najstarsza pochodzi z 1899 r., a najmniejsza - z belgijskiej firmy Charles z roku 1935, których wyprodukowano tylko 10 sztuk. Tuż obok muzeum znajdują się ruiny cieszącego się złą sławą zamku Diabła Weneckiego. Tak zakończył się pierwszy dzień podroży.
Kolejnego dnia rozpoczęli zwiedzanie Torunia od Starego i Nowego Miasta. Toruń to jedno z pierwszych miast na Pomorzu. Powstał w XIII wieku, założony przez zakon krzyżacki jako punkt wyjścia do podboju plemion pruskich i tworzenia państwa krzyżackiego.
Położony na skrzyżowaniu szlaków handlowych między zachodnią i wschodnią Europą, szybko rozwinął się pod względem gospodarczym, odgrywając ważną rolę w związku miast hanzeatyckich.
Uczniowie poznali wyjątkowo dobrze zachowaną osnowę lokacyjną Starego i Nowego Miasta, z regularnym, szachownicowym rozplanowaniem ulic, która jest doskonałym przykładem urbanistyki średniowiecznej właściwej dla miast zakładanych na prawie chełmińskim. Utrzymany bez zmian pierwotny podział na kwartały i bloki zabudowy w połączeniu z monumentalnymi bryłami gotyckich kościołów, okazałym ratuszem staromiejskim, ceglanymi spichrzami, basztami, bramami oraz licznymi kamienicami mieszczańskimi, z często oryginalnymi nowożytnymi stropami belkowymi we wnętrzach zdobionymi polichromią, czynią z historycznego centrum Torunia jeden z najbardziej autentycznych i integralnych zespołów architektoniczno-urbanistycznych o średniowiecznym rodowodzie. Wartość kulturowa miejsca w wymiarze niematerialnym zasadza się na jego związkach z postacią wielkiego astronoma Mikołaja Kopernika.
Uczniowie mieli okazję podziwiać również dom Mikołaja Kopernika.
Jest to miejsce łączące najnowsze technologie multimedialne z historyczną tkanką zabytkowego domu średniowiecznego. Zwiedzający otrzymali wiedzę i wrażenia ogniskujące się wokół trzech tematów: nauki dawnej i współczesnej, życia codziennego rodziny mieszczańskiej w późnogotyckim hanzeatyckim domostwie oraz życia i dzieł Mikołaja Kopernika.
Czekała na nich nowoczesna, multimedialna, interaktywna ekspozycja wykorzystująca najwspanialsze osiągnięcia współczesnego muzealnictwa: aplikację na smartfony, dzięki której mogli pogłębiać swoją wiedzę związaną z wystawą, hologramy czy projekcje wizualne.
Jedną z nowości jest udostępnienie zwiedzającym wyjątkowej, średniowiecznej więźby dachowej, na której rozgrywa się pokaz rozgwieżdżonego nieba, przypominający, że to właśnie tutaj po raz pierwszy młody Mikołaj skierował swe oczy ku gwiazdom.
Architektura XV-wiecznego gotyckiego domu i zabytki z epoki pozwoliły również na odtworzenie realiów życia codziennego ukazujących funkcjonowanie mieszczan we wnętrzach późnośredniowiecznego domostwa. Liczne obiekty, zwłaszcza pokazujące kulturę materialną i zwyczaje mieszczan toruńskich pochodzą z wykopalisk archeologicznych z terenów Starego i Nowego Miasta Torunia.
Kolejnym przystankiem było Muzeum Toruńskiego Piernika.
Jest to wyjątkowe miejsce łączące tradycję z nowoczesnymi rozwiązaniami. Pofabryczny budynek piernikarskiej firmy został zmodernizowany i twórczo przekształcony w pełną atrakcyjnych rozwiązań ekspozycję interaktywną, multisensoryczną placówkę muzealną, w której historia i zabytki piernikarskie prezentowane są wielowymiarowo: poprzez rozwiązania technologiczne, w tradycyjnej formule (w gablotach i muzealnych aranżacjach), ale co najważniejsze – poprzez interakcję ze zwiedzającymi i bezpośredni kontakt z historyczną materią. Edukacja wielozmysłowa oraz aktywne uczestnictwo w procesie powstawania pierników dekoracyjnych gwarantują nie tylko niezapomniane przeżycia, ale przede wszystkim wiedzę historyczną. Podstawą każdego spotkania jest bowiem kontakt z tym, co w muzealnej placówce najważniejsze – z obiektem historycznym, dziełem sztuki i rzemiosła, „świadkiem” historii piernika.
Już sam budynek jest wyjątkowy. Do tego stanowi doskonałą przestrzeń do prezentacji zabytkowych eksponatów, wśród których na szczególną uwagę zasługuje kolekcja drewnianych form piernikarskich z XVII-XX wieku. Ukazują zarówno mistrzostwo snycerki, jak i artyzm korzennych wypieków. Kolekcję podziwiać można w sali na najniższej kondygnacji, gdzie zwiedzający mogą przekonać się, jak dawniej wypiekano pierniki. Prezentowane są różne rodzaje pieców – od zrekonstruowanego pieca z czasów średniowiecza, poprzez piece z przełomu XIX i XX wieku, po piec z XX stulecia.
W sali surowców na parterze można poznać składniki ciasta piernikowego, dowiedzieć się, skąd pochodzą, jak wyglądają i jak pachną egzotyczne przyprawy do pierników oraz jakich narzędzi używa pszczelarz, by pozyskać miód.
Wiele miejsc zachęca do samodzielnych działań: piernikowy plac zabaw, sala baśni i legend, kącik dziecięcy z grami i zabawami to propozycje dla całych rodzin. Wirtualna przebieralnia umożliwia dopasowanie historycznych kostiumów do każdej sylwetki. Uczniowie przenieśli się w czasie w XIX-wiecznym saloniku, a w położonej tuż za nim kuchni – przekonali się, jak wyglądał wypiek pierników w domowym zaciszu. Zajrzeli do XIX-wiecznego sklepu z piernikowym asortymentem i porównali bogactwo opakowań ze sklepem z XX wieku. Na znużonych zwiedzaniem czekała klimatyczna klubokawiarnia, w której obejrzeli bajkę z serii „Wędrówki Pyzy”.
Trzeciego dnia uczniowie odwiedzili Dom Legend Toruńskich.
Mieli okazję doświadczyć interaktywnego pokazu, opowiadanych na żywo krótkich legend przeplatanych scenkami z własnym udziałem. Stanęli przed publicznością, założyli kostiumy i ożywili bohaterów legend. Poznali sześć starannie dobranych historii, kanon legend toruńskich. Towarzyszące im animacje to zabawy ruchowe, sprawnościowe, z nutą rywalizacji. Porywające inscenizacje w wykonaniu dzieci i zmieniająca się wielokrotnie sceneria nie pozostawiły ani chwili monotonii.
Ostatnią atrakcją Toruńską było Muzeum Podróżników im. Tony’ego Halika.
Ofiarowany zbiór artefaktów był plonem wielu wypraw po świecie, które odbyła Elżbieta Dzikowska ze swym mężem, Tonym Halikiem. Elżbieta Dzikowska każdego roku wspiera muzeum cennymi darami w postaci eksponatów etnograficznych, przywożonych z różnych odległych stron świata.
Pasja do podróżowania i nieodparta potrzeba człowieka do odkrywania i poznawania różnorodności świata jest głównym motywem przewodnim wystawy stałej. Już hol wejściowy wprowadza zwiedzających w atmosferę historii podróżnictwa – poprzez prezentację kopii starych map obrazujących dzieje poznawania świata. Na suficie natomiast przedstawiono spersonifikowaną mapę gwiazdozbiorów, dla podkreślenia wielowymiarowości ludzkich poszukiwań w porządku świata i kosmosu, które legły u podstaw poznawania świata w końcu wieków średnich i początkach ery nowożytnej.
Pierwsza sala zatytułowana „Tony Halik – wielka przygoda”, poświęcona została najbardziej pasjonującym podróżom po Ameryce Południowej, które Halik odbył jako dziennikarz i reporter amerykańskiej sieci telewizyjnej NBC.
Pierwsze piętro dedykowane jest wyprawom Tony’ego Halika i Elżbiety Dzikowskiej, głównie po Meksyku i Gwatemali. Podróżnicy zafascynowani byli wielkością i osiągnięciami prekolumbijskich cywilizacji oraz rzemiosłem współczesnych grup etnicznych zamieszkujących terytorium dawnej Mezoameryki, zwłaszcza kultury Majów. Salę wypełniają wielokolorowe tkaniny pochodzące z różnych wiosek z Gwatemali, a także kilka ubiorów proweniencji meksykańskiej.
Kolejne dwie małe ekspozycje - „W krainach łowców głów” oraz „Przez Czarny Ląd” ulokowane zostały na pierwszym piętrze. Elżbieta Dzikowska wyruszyła tropem plemion, które dawniej słynęły jako waleczni łowcy głów. Dotarła do trudno dostępnych wiosek ludów Asmat i Dani zamieszkujących prowincję Irian Jaya na Nowej Gwinei oraz do osad plemienia Konyak, ulokowanych w stanie Nagaland w Indiach. W toruńskiej ekspozycji zaprezentowano ozdoby ciała, odznaczające się bogactwem form oraz różnorodnością wykorzystanych do ich wykonania surowców naturalnych. Kolejnym krajem na mapie podróży stała się Etiopia, gdzie w dolinie Omo i na jej obrzeżach żyją plemiona o ciekawych tradycjach i obyczajach, takie jak: Mursi, Hamer i Dassanech, skąd podróżniczka pozyskała dla muzeum interesującą biżuterię etniczną. Z Gabonu natomiast przywiozła rytualne maski plemienia Chokwe, harfę antropomorficzną z grupy plemion Fang oraz cenną figurę przodka przypisywaną ludowi Sango.
Kolejna ekspozycja - „Wielcy podróżnicy i odkrywcy” pełni funkcje edukacyjne i poświęcona została największym dawnym odkrywcom i podróżnikom zagranicznym. Godnymi zaprezentowania stały się postacie takich żeglarzy i odkrywców takich jak Marco Polo, Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan, James Cook, Alexander von Humboldt.
Drugie piętro kamienicy poświęcono dalszym kolekcjom Elżbiety Dzikowskiej, zgromadzonym na azjatyckich szlakach, ukazującym tkaniny i ozdoby z Chin oraz interesującą biżuterię wykonaną z półszlachetnych kamieni, głównie korali i turkusów.
Ścieżkę zwiedzania w Muzeum Podróżników kończy sala „Polskie odkrywanie i opisanie świata”, w której pokazano wkład naszych rodaków w poznawanie nowych krain i ludów.
Mirosław Musiał
Agata Heffner